به سایت درفش ایران خوش آمدید.
رنگینه ها
برای رنگرزی پارچه از رنگینه ها استفاده می شود. رنگینه ها مولکول هایی هستند که نور را در طول موج های خاصی جذب و منعکس می کنند تا چشمان انسان بتوانند آنها را تشخیص دهد. رنگینه ها در اصل بر دو نوعند، طبیعی و مصنوعی. رنگینه های طبیعی از مواد طبیعی گیاهی، حیوانی یا معدنی استخراج می شوند. در حالیکه رنگینه های مصنوعی در آزمایشگاه تولید می گردند. مواد شیمیایی به منظور ساخت رنگینه های مصنوعی سنتز می شوند. برخی از رنگینه های مصنوعی حاوی فلزات نیز هستند.
رنگینه های طبیعی
استفاده از الگوهای رنگی بر روی منسوجات یکی از رایج ترین رویکردها محسوب می شود. اگر در خلال استفاده از الگوهای رنگی بر روی پارچه خود پارچه هم رنگ گردد، به این کار روچاپ (overprinting) گفته میشود. در این روش، الگوی مورد نظر با فشار دادن رنگ خمیری بر روی پارچه خلق می گردد. برای آماده سازی خمیر چاپ یک ماده غلظت دهنده به مقدار محدودی آب اضافه می شود و سپس رنگ در آن حل می گردد. قبلاً از نشاسته به عنوان ماده غلظت دهنده برای چاپ استفاده می شد؛ اما امروزه از صمغ یا آلجینات های برگرفته از جلبک های دریایی استفاده می گردد، زیرا این مواد باعث نفوذ بهتر رنگ در منسوجات می شوند و شستن آنها نیز راحت تر می باشد. معمولاً چاپ رنگدانه ها بدون ماده غلظت دهنده صورت می گیرد، چرا که به هر حال مخلوط شدن رزین ها و حلال ها با آب باعث تغلیظ آن می شود.
رنگینه های مصنوعی
رنگینه های مصنوعی براساس ترکیب شیمیایی و نحوه بکارگیری آنها در فرآیند رنگرزی طبقه بندی می شوند.
رنگینه های پایه (کاتیونی)
رنگینه های پایه یا کاتیونی، محلول در آب هستند و عمدتاً برای رنگرزی الیاف اکریلیک مورد استفاده قرار می گیرند. آنها بیشتر به همراه مواد کمکی (دندانه ها) به کار برده می شوند. دندانه ها مواد شیمیایی هستند که یک ترکیب نامحلول با رنگینه ها ایجاد می کنند و هدف از استفاده از آنها تثبیت رنگ بر روی پارچه است. چنانچه از دندانه ها به همراه رنگینه های اصلی استفاده گردد؛ می توان از آنها برای رنگرزی الیاف پنبه ای، لیننی، استات، نایلون، پلی استرها، اکریلیک ها و مد اکریلیک ها استفاده کرد. رنگینه های اصلی به غیر از اکریلیک ها برای رنگرزی الیاف دیگر چندان مناسب نیستند، زیرا در برابر نور، شستشو و تعریق ثبات ندارند. بنابراین در حالت کلی از آنها در فرآیندهایی استفاده می گردد که پس از رنگرزی منسوجات، رنگینه های اسیدی بر روی آنها اعمال می شود.
رنگینه های مستقیم (بی واسطه)
رنگینه های های مستقیم (بی واسطه) برای رنگرزی الیاف سلولزی بدون استفاده از مواد غلظت دهنده مورد استفاده قرار می گیرند. از آنها برای رنگرزی پشم، ابریشم، نایلون، پنبه، ریون و غیره استفاده می شود. این رنگ ها خیلی روشن نیستند و در هنگام شستشو از ثبات کمی برخوردارند، البته در مقابل نور ثبات نسبتاً خوبی دارند.
رنگینه های دندانه ای
رنگینه های دندانه ای (Mordant Dyes) یا رنگینه های کرومی دارای خاصیت اسیدی هستند. در حمام رنگرزی و یا بعد از اتمام مراحل رنگرزی از بی کربنات سدیم یا پتاسیم به همراه آنها استفاده می شود. این کار در راستای بهره گیری از عملکرد پیوندی کروم انجام می گیرد. این رنگینه ها بیشتر برای رنگرزی پشم به کار برده می شوند؛ چرا که استفاده از آنها در عمل آوری پشم باعث ثبات رنگ الیاف می شود. ضمناً این رنگینه ها برای رنگرزی پنبه، لینن، ابریشم، ریون و نایلون نیز مورد استفاده قرار می گیرند، هر چند که تاثیر کمتری بر روی این نوع از الیاف دارند.
رنگینه های خمره ای
رنگینه های خمره ای (Vat Dyes) در آب حل نمی شوند و نمی توان الیاف را مستقیماً با آنها رنگ کرد. اما آنها می توانند با احیا کننده های محلول های قلیایی که به آنها امکان چسبیدن به الیاف منسوج را می دهند حل گردند. چنانچه آنها در معرض اکسیداسیون یا هوا قرار گیرند دوباره به حالت نامحلول در می آیند. رنگینه های خمره ای در اصل به رنگ آبی نیلی هستند. استفاده از این رنگینه ها باعث ثبات رنگ الیاف پنبه ای، لیننی و ریونی می شود. چنانچه آنها همراه با ماده تثیبت کننده دندانه به کار برده شوند، می توان از آنها برای رنگرزی پارچه های دیگری مانند پارچه های پشمی، نایلونی، پلی استری، اکریلیکی و مد اکریلیکی نیز استفاده کرد.
رنگینه های راکتیو
رنگینه های راکتیو (Reactive dyes) با مولکول های الیاف واکنش داده و یک ترکیب شیمیایی تشکیل می دهند. این رنگینه ها یا از محلول های قلیایی استفاده می کنند و یا از محلول های خنثایی که در یک فرآیند مجزا قلیایی شده اند بهره می برند. گاهی اوقات از عمل آوری حرارتی نیز برای ایجاد سایه رنگ های مختلف استفاده می شود. پس از رنگرزی پارچه به خوبی با صابون شسته می شود تا رنگینه های جذب نشده کاملاً شسته شده و از روی پارچه پاک گردند. رنگینه های راکتیو در اصل فقط برای الیاف سلولزی مورد استفاده قرار می گیرند؛ اما اکنون برای رنگرزی انواع مختلف الیاف مثل الیاف پشمی، ابریشمی، نایلونی، اکریلیکی و ترکیب آنها نیز از این رنگینه ها استفاده می شود.
رنگینه های دیسپرس
رنگینه های های دیسپرس (Disperse dyes) در آب حل نمی شوند. این رنگینه ها به صورت دانه های بسیار ریزی هستند و به صورت خمیری یا پودری در آب پخش می گردند. این ذرات در الیاف حل شده و به آنها رنگ می دهند. این رنگینه ها در ابتدا برای رنگرزی استات سلولز تولید می شدند؛ اما اکنون از آنها برای رنگرزی الیاف نایلونی، تری استات سلولز و اکریلیکی نیز استفاده می گردد.
رنگینه های گوگردی
رنگینه های گوگردی (Sulfur Dyes) نامحلول هستند، و با کمک سود سوزآور و سولفید سدیم به شکل محلول در می آیند. رنگرزی با این رنگینه ها در دمای بالا و به کمک مقدار زیادی نمک انجام می شود. وجود نمک در آنها باعث می شود تا رنگ به داخل الیاف نفوذ کند. پس از رنگرزی پارچه برای اینکه سایه رنگ های دلخواه بر روی پارچه به وجود بیاید پارچه در معرض هوا قرار می گیرد و یا با استفاده از مواد شیمیایی اکسید می شود. رنگ ها و مواد شیمیایی باقی مانده بر روی پارچه با شستشو حذف شده و از بین می روند. این رنگ ها ثبات خوبی در برابر نور، شستشو و تعریق دارند و بیشتر برای رنگرزی پارچه های پنبه ای و لیننی مورد استفاده قرار می گیرند.
